Νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό: συστήματα επιτήρησης στην Ελλάδα και επιδημιολογικά δεδομένα
1. Εισαγωγή
Η πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων είναι κλειδί για τη δημόσια υγεία, καθώς είναι πάντα καλύτερο να προλαμβάνει κανείς παρά να θεραπεύει. Οι εμβολιασμοί προλαμβάνουν την εμφάνιση της νόσου και προστατεύουν όσους εμβολιάζονται αλλά και αυτούς που δεν έχουν εμβολιασθεί μέσω του φαινομένου της συλλογικής ανοσίας ή ανοσίας της αγέλης (όσο περισσότεροι άνθρωποι εμβολιάζονται σε μια ορισμένη κοινότητα τόσο η νόσος δεν μπορεί να εξαπλωθεί). Είναι ευρέως αποδεκτό ότι με την εξαίρεση της χρήσης πόσιμου νερού, κανένα άλλο μέσο (συμπεριλαμβανομένων και των αντιβιοτικών) εκτός από τα εμβόλια δεν είχε τόσο σημαντική επίδραση στη μείωση της θνησιμότητας.(1) Οι εμβολιασμοί εξαφάνισαν ή περιόρισαν σημαντικά ορισμένα πολύ σοβαρά μεταδοτικά νοσήματα (ευλογιά, διφθερίτιδα, πολιομυελίτιδα) και αποτελούν ένα από τα δέκα εξαιρετικά επιτεύγματα του 20ου αιώνα στον τομέα της δημόσιας υγείας (2,3). Στην εποχή μας υπολογίζεται ότι 100 εκατομμύρια παιδιά εμβολιάζονται μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής τους και τα εμβόλια προλαμβάνουν 2,5 εκατομμύρια θανάτους παιδιών ετησίως (4). Πολλοί είναι οι παράγοντες που συνέβαλαν σ΄ αυτή την επιτυχία, από τους οποίους ο σημαντικότερος ήταν η πρόοδος της βιοτεχνολογίας, που οδήγησε στην παραγωγή εμβολίων με χαμηλό ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών και υψηλό επίπεδο ασφάλειας και αποτελεσματικότητας. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα της προηγμένης τεχνολογίας αποτελούν το ακυτταρικό εμβόλιο του κοκκύτη, τα συζευγμένα εμβόλια κατά του αιμόφιλου τύπου β, του μηνιγγιτιδόκοκκου και του πνευμονιόκοκκου, καθώς και το ανασυνδυασμένο εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β . Νέες τεχνικές, όπως αυτή της αντίστροφης μηχανικής ανάπτυξης εμβολίων (reverse vaccinology), υπόσχονται στο μέλλον την παρασκευή εμβολίων έναντι κι άλλων παθογόνων (μηνιγγιτιδοκόκκου τύπου Β) (5)